هنر منبت کاری
هنر منبت کاری
مُنَبَّت‌کاری یکی از هنرها و صنایع دستی است. در این هنر نقش‌ها به صورت نقش برجسته روی زمینه کار قرار می‌گیرند. منبت‌کاری چوب یکی از شاخه‌های منبت‌کاری است و بیشتر به صورت کنده‌کاری روی چوب اجرا می‌شود.
منبت‌کاری نام یکی از صنایع دستی در چندین کشور از جمله ایران است. ریشهٔ کلمهٔ منبت از کلمهٔ نبات گرفته شده و به معنی رویانیده میباشد؛ و به این دلیل بوده‌است که برجستگی گل و گیاه بر روی چوب، سنگ، و مانند روئیدن گیاه بر روی آن بوده‌است. هنر منبت که در آن حکاکی و کنده کاری روی چوب میباشد قدیمی‌ترین اثر منبت یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است.
منبت کاری غالباً یا با شیوهٔ دستی انجام می‌شود یا با استفاده از دستگاه cnc. استفاده از دستگاه مزایایی نسبت به روش‌های سنتی دارد. یکی از این مزایا سرعت عمل و صرفه‌جویی در زمان است. مورد دیگر دقت بسیار بالای دستگاه است که قادر به پیاده‌سازی ریزکاری‌های نقوش و طرح‌های بسیار پیچیده را نیز دارد. مانند دیگر هنرهای دستی؛ تفاوت و گاهی برتری اصلی کارهای دستی هنری، منحصر به فرد بودن هر نسخهٔ دستی آن است.
پیشینه هنر منبت کاری
قدیمی‌ترین اثر منبت موجود که تاریخ نیمهٔ اول قرن سوم هجری قمری را دارد یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است که در دورهٔ عمر و بن لیث صفاری ساخته شده و دارای زیرسازی از چوب تبریزی میباشد و روی آن با خلال‌هایی از چوب گردو و نقوش پر ضلعی بسیار زیبایی زینت شده و بعد از آن باید یک سر در منبت کاری شده از چوب کاج را مورد اشاره قرار داد که ساخت قرن چهارم هجری قمری است و روی آن با ظرافت کامل خط وط کوفی با قط ری حدود سه سانتی‌متر کنده کاری شده است.
شهرهای مهم منبت کاری
هنر منبت کاری و کنده کاری چوب هم‌اکنون در بسیاری از شهرهای ایران رایج است ولی مهم‌ترین شهرهایی که از زمان‌های قدیم بدان می‌پرداخته‌اند شهر تاریخی تویسرکان و ملایر در استان همدان و گلپایگان در استان اصفهان و آباده در استان فارس است همچنین در شهر بوشهر و ارومیه نیز عده‌ای به منبت کاری اشتغال دارند و در دیگر نقاط کشور نیز به صورت پراکنده منبت کاری رایج است.
با دریافت گواهینامه سازمان بین‌المللی وایپو برای منبت آباده فارس با تلاش هنرمندان این شهر راه برای جهانی شدن شهر آباده به عنوان شهر جهانی منبت کوتاه شد.
چوب مورد استفاده در منبت کاری
از آنجایی که چوب مورد استفاده باید بتواند استحکام و زیبایی خود را حفظ کند لازم است تا در انتخاب چوب سختگیرانه عمل کرد.چوب استفاده شده باید فشرده و محکم باشد استفاده از چوب های نرم با بافت نه چندان سخت جایی در منبت کاری ندارد.
در این میان یکسری از چوبها از بقیه کاربری بیشتری در ساخت اثرهای هنری منبت کاری دارند. چوب های مورد استفاده در منبت کاری شامل موارد زیر میباشد :
چوب گردو
چوب گلابی
چوب چنارف نارون
چوب راش
چوب تبریزی
چوب نراد یا سفید روسی
منبت کاری بر روی چوب و سازه های بسیار دقیق و ریز است مثل : چوب گلابی، شمشاد و عناب که بسیار مناسب این کار هستند. چوب ازاد از نظر ساختار و تراکم بسیار محکم و سخت است اجرای منبت بر روی این چوب بسیار مشکل هست ولی چنانچه به دنبال ساخت یک کار ماندگار هستید و تجربه خوبی در منبت کاری دارید پیشنهاد می شود که یک بار منبت بر روی این چوب را امتحان کنید.
چوب نراد یا سفید روسی چوب نرم و سبک برای منبت کاری است این چوب در همه استان های کشور فراگیر نیست به همین منظور حتی در گذشته کم تر کسی اجرای منبت بر روی این چوب را می پذیرفت.
چوب های بلوط، راش و گردو از پرمصرف ترین چوب ها در منبت هستند بعضی منبت کارها حتی بر روی پوست درخت هم مربع اجرا می کنند. البته برای اجرای این سبک از منبت باید تجربه کافی داشته باشید.
سبک های منبت کاری
منبت کاری، سبک های مختلفی دارد. این سبک ها از نظر ماهیت برش چوب و تکنیک هایی که به این منظور، مورد استفاده قرار می گیرند، با یکدیگر تفاوت دارند.
منبت کاری سنتی ایرانی
منبت کاری فرنگی
منبت کاری قالب سازی
منبت قلم زنی
منبت معرق
منبت مشبک
منبت تیشه ای
منبت سایر مصالح تکمیلی
ابزار منبت کاری
منبت کاری رشته ای است که برای تهیه ابزار آن نیاز نیست سرمایه زيادي را درگیر کنید. در منبت کاری، برای برش و شکل دهی چوب، به مجموعه ای از ابزارها نیاز است. استفاده درست از این ابزارها، به مهارت زيادي نیازمند است. ابزارهای مبنت کاری شامل:
انواع چاقو های منبت کاری
قلم های تراش
سوهان آهنی
گوژ
کاغذ روغنی یا پوستی یا کالک
اره مویی
پتک چوبی
گیره نجاری
میز کار منبت کاری
چکش پلاستیکی یا چوبی
ابزار تفکیک وی- v شکل
مغار مبنت کاری(مغار تخت، مغار نیم باز، مغار گلویی یا گیلویی، مغار شفره)
دیدگاهتان را بنویسید