هنر گل و مرغ در طراحی سنتی
هنر گل و مرغ در طراحی سنتی
گل و مرغ سبکی در نگارگری ایرانی است. از دو عنصر شاخص گُل و مرغ تشکیل شده است، گل و مرغ نماد موهبت الهی و تجلی ظریف و لطیف آفریدگار است. گفتگوی عاشقانه گل و مرغ نیز به تسبیح‌گویی خداوند و ذکر حق تشبیه میشود. گل مقام معشوق را دارد و پرنده (مرغ)، عاشق.
در نگارگری گل و مرغ ایجاد هارمونی بین عناصر نقاشی بسیار ظریف است. لازم نیست حتماً پرنده نیز در اثر ترسیم شود اما در صورت حضور به حالت انتظار صبورانه برای شکوفایی گل و عشقبازی با او است. پرنده گاه با اوج‌گیری و حالت سرمستی، خود را از عالم ماده جدا کرده و حالت صعود به سوی عالم غیرمادی دارد.
پرنده گاه با اوج گیری و حالت سرمستی، خود را از عالم ماده جدا کرده و حالت صعود به سوی عالم غیر مادی دارد. رنگ آمیزی نقش های گل و مرغ و به طور کلی نگارگری ایرانی واقع گرا نیست و نقاش در انتخاب رنگ هایش کمابیش آزاد است. عناصر این نقاشی از طبیعت الهام گرفته و عناصري همچون گل ها، درختان، انواع پرندگان مثل بلبل، طاووس و گاه همراه با حشراتی در کنار این عناصر مثل. پروانه دیده میشود. از این نقاشی جهت تزئین صنایع متعدد استفاده میشد، مثل جلد کتاب، قاب آیینه، قلمدان، جعبه جواهرات، منسوجات و کاشی نگاري.
پیشینه هنر گل و مرغ(همنشینی گل با پرنده)
تاریخچه دقیق این رشته هنری مشخص نیست؛ اما گزیده و بخشی از گل یا پرنده به صورت جداگانه یا مختلط (در کنار یکدیگر قرار گرفتن گل و پرنده) بر روی نقاشی های بر جای مانده بر روی سفالینه های ایران باستان، دیوار نگاره های دوره ساسانیان و برخی از ظروف دیده می شود که هنرمندان ایرانی از آن الگو ها، آرایه ها و نقوش، در آثارشان بهره گرفته اند.
به گواهی اسناد تاریخ هنر ایران، استفاده از نقش ها و نگاره های گیاهی در ایران زمین قدمتی هم سنگ با نخستین آثار دست ساز صنایع دستی مردمان این دیار دارد. از هزاره های پیش از تاریخ، سطوح سفالینه ها بستر و جایگاه مناسبی برای ترسیم نگاره ها و آرایه های گیاهی بوده و این نقش ها، به مثابه عناصر ناب طبیعی همچون کوه، دریا، خورشید و… دست مایه کار سفالگران قرار گرفته است.
شکل گیری “گل و مرغ” رایج و مرسوم امروزی از دوره صفویه صورت گرفته و تغییر و تحولات و ترکیبات آن، بعدها به وجود آمده است. نخستین آثاري که میتوان آن ها را نطفه گل و مرغ دانست به وسیله ی نقاشان تک ورقی و چند دهه پس از آزاد شدن نقاشان از دستورهای کارفرما در سال های آغاز قرن 11 ه.ق در هنر ایرانی ظاهر شدند. تا پیش از آن دورنمایه آثار ایرانی بیشتر صحنه های داستانی از یک کتاب حماسی یا عشقی یا تاریخی بود.
در مورد تاریخ پیدایش آثار گل و مرغ باید ذکر کرد که پس از رانده شدن از دربار شاه طهماسب در قرن 10 ه ق تولید نقاشی ها به صورت آزاد و فارغ از سفارشات دربار رونق گرفت. در میان هنرمندان این دوره رضا عباسی توانست نخستین بار پرنده کوچکی را از زمینه آثار نقاشی بیرون آورده و به مضمون اصلی نقاشی تبدیل کند. وی پرندگانی را تصویر می کرد که در محیط زندگی او در دسترس و دید او قرار داشته و بومی باغ های اصفهان بودند. این موضوع یعنی نقاشی گل و مرغ با دیدگاهی طبیعت گرایانه ایجاد می شود و در ابتدا پرنده ای بر درختچه یا گیاهی ظاهر می شود.
جلدهای قرآن کریم و کتاب‌های مذهبی اولین بستر اجرای گل و مرغ به شمار می‌روند. ولی این هنر به تدریج بر سطح آثاری مانند قلمدان، صندوقچه، قاب آیینه، جلد سایر کتاب‌ها و نیز به صورت نگاره‌های مستقل گسترش یافته است.
هنر گل و مرغ بیشتر به صورت تخت بر سطوح کاغذی، مقوایی و گاه چوبی اجرا میشود. گاهی نیز بر آثار دیگر صنایع‌دستی از جمله ظروف مینایی، کاشی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. گل‌های به کار رفته در این هنر بیشتر انواع گل محمدی، زنبق، لاله، نرگس، داودی و غنچه‌های آن‌ها است. در کنار گل‌ها نیز پرندگانی کوچک و رنگارنگ با بال‌های باز یا بسته و در حال ترنم، قرار گرفته‌اند. ابزار و وسایل این هنر همانند ابزار و موادی که در نگارگری به کار می‌رود.
مراحل تولید آثار هنری گل و مرغ
– طرح اولیه را اجرا و بر روی زمینه منتقل می‌کنند.
– قلم‌گیری اولیه را انجام می‌دهند
– نقش‌ها را با رنگ‌های جسمی رنگ‌آمیزی می‌کنند
– با استفاده از رنگ‌های روحی با دقت و ظرافت نقش‌ها را ساخت و ساز نقطه‌ای می‌کنند.
– دور نقش‌ها قلم‌گیری میشود.
– جدول‌کشی را انجام می‌دهند.
دیدگاهتان را بنویسید