پته دوزی
پته دوزی
پَته یا پَتهدوزی نوعی از رودوزیهای کرمان است. پارچه زمینه پته پارچهای ضخیم و پشمی است که عریض نامیده میشود. هنرمندان پته دوز که اکثراً نیز از زنان و دختران خانهدار هستند با کمک سوزن نقوشی ذهنی را که ملهم از پندارها و بینشهای شخصی شان است، به وسیلهٔ بخیههای نخی رنگین بر زمینه ی پارچهٔ پشمی ضخیمی (عریض) مینشانند.
مصارف پته دوزی
رومیزی
سجاده
جلد قرآن
جانماز
پرده
کوسن
زیر لیوانی
تابلوی پته
قندان
شکلاتخوری
یکی از قدیمیترین نمونههای پته دوزی که بدست آمده نمونهای است که به عنوان روکش بر روی قبر شاه نعمت اله ولی در ماهان کرمان است که یکی از زیباترین و ظریفترین نمونه از پته دوزی به حساب میآید در مورد این نمونه باید اشاره به رنگ پارچه بشود که کرم رنگ است و با نخهای پشمی الوان بر رویش بته جقههای مختلفی دوخته شده است.
بهطور کلی پته دوزی به نوعی دوخت اطلاق میشود که همهٔ زمینه اش و گاهی قسمتهای بیشتری از آن را با نخهای پشمییا کرکی الوان یانخ ابریشمی و خیلی کم نخ گلابتون دوخته میشود. پته دوزی هماکنون در کرمان و زرند و رفسنجان و سیرجان رواج دارد.
ابزار پته دوزی
این هنر قدیمی و اصیل را بانوان کرمانی با زحمت زیادی روی پارچههای پشمی به تولید میرساندند. به کمک نخهای رنگی و زیبا، ذوق و استعداد خود را روی پارچههای ضخیم و بی روح به نمایش درآورده و از آنها آثاری زیبا و جذاب خلق میکردند. برای تولید این اثر، به مواد و وسایلی هم نیاز داشتند.
وسایل مورد نیاز برای پته دوزی
برای اینکه یک اثر پته دوزی، با زیبایی هرچه تمام تر به تولید برسد، به ابزار و عناصری نیاز دارد تا در اختیار هنرمندان برای کار کردن قرار بگیرد. این موارد مورد نیاز، به دو دسته ابزار و عناصر تقسیم میشوند که در ادامه، آنها را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد:
پارچه
پارچه ای که در تولید پته دوزی به کار میرود، عریض نام دارد که ضخامت زیادی دارد. این پارچه را در زمان قدیم، با استفاده از ماشینهای سنتی و ساده مثل دوپا باف و چهارپا باف تهیه میکردند. این جنس پارچه در شش رنگ متفاوت قرمز، کرم (شیری)، نارنجی، مشکی، سُرمهای و سبز تولید میشود، اما رنگ قرمز و کرم آن محبوبیت بیشتری داشته و رایجتر است. به طوری که بسیاری از افراد پارچه پته دوزی را فقط با این دو رنگ میشناسند.
انگشتانه
برای اینکه هنگام پته دوزی، سرعت عمل بالا باشد و در حین سرعت بالا، کیفیت کار هم خوب و دقیق باشد، به ابزاری مثل انگشتانه نیاز است که این کار حرفهایتر و دقیقتر انجام بپذیرد. این ابزار با جنسهای مختلفی مثل فلزی، پلاستیکی، چوبی و چرمی تولید میشود.
این ابزار باید به صورتی ساخته شود که به انگشت فشار وارد نکند و کار کردن با آن راحت باشد. همینطور جنس فلزی زد رنگ آن هم بهترین نوع است که برای کار بسیار مناسبتر از سایر انگشتانهها است.
قیچی
یکی دیگر از ابزاری که برای پته دوزی ضروری است، قیچی بوده که در انواع مختلفی وجود دارد و به کار میرود. قیچی زیگزاک و قیچی برش، همچنین قیچی گلدوزی، در کار پته دوزی مورد استفاده هنرمندان قرار میگیرند. قیچی گلدوزی در اندازه کوچک و بزرگ موجود است که برای پته دوزی، از فرم سر صاف آن استفاده میشود.
نخ
نخهایی که از آنها برای دوخت و دوز روی پارچه پته استفاده میشود، ریس گفته میشود. این نوع نخ، جنسی از پشم دارد که ریسیده شده است. اگر قصد خرید محصولات پته دوزی را دارید، برای اینکه از کیفیت نخ آن اطمینان حاصل کنید، میتوانید به موارد زیر توجه کنید:
- وقتی نخ پته را میشویید، نباید از خود رنگی پس بدهد.
- وقتی یک تکه نخ پته را در دست گرفته و از دو طرف میکشید، نباید به راحتی بریده شود. اگر زود از هم جدا شد، معلوم میشود که کیفیت خوبی ندارد.
- یکی دیگر از نکاتی که باید درمورد نخ پته بدانید، این است که این نخ باید صاف و یکدست باشد. پس دقت کنید که نخ فرفری، کیفیت خوبی ندارد.
سوزن مناسب
همانطور که میدانید، پته دوزی یکی از زیر شاخههای رودوزی است و به سوزنهای مخصوصی نیاز دارد. سوزن مورد نیاز برای پته دوزی، چنایل نام دارد که چشمه درشت، طول متوسط و نوک تیز دارد. به خاطر اینکه نخ پته پشمی بوده و ضخامت زیادی دارد، پس سوزن این حرفه باید گشاد باشد تا نخ به راحتی از آن عبور کند.
برای نخ کردن سوزن، که معمولاً کار مشکلی است، روشهایی وجود دارد. میتوان از سوزن نخ کن استفاده کرد و یا نخ را بین ورقه کاغذ نازکی قرار دهید و دو سر کاغذ را از سوراخ سورن عبور دهید و کاغذ را بکشید. چون نخ پته پشمی است، پس پرز دارد، برای همین میتوان سر آن را دولا کرد که راحت تر داخل سوراخ سوزن قرار بگیرد.
دیدگاهتان را بنویسید